Deprem Nedir, Nasıl Oluşur?
Yer kabuğu ile çekirdek arasındaki “magma” (yer altında, sıvı veya hamur kıvamında gazlarla doymuş olarak bulunan eriyik bölge) denilen kısmın dinamik yapısı, yüksek ısı ve yer kabuğundaki çökme gibi etkenler nedeniyle yer altı kuvvetleri oluşur. Depremler de işte bu yer altı kuvvetlerinin meydana getirdiği yatay/düşey yöndeki gerilmeler nedeniyle, yer kabuğunu oluşturan ve genel olarak henüz yerleşmemiş kayaçların hareket etmesi sonucu oluşan jeolojik olaylardır.
Yer kabuğunu oluşturan her bir parça ‘’levha’’ olarak adlandırılır. Bu levhalar dinamik tesirler nedeniyle sürekli hareket halindedir (levha tektoniği). Dünyamızın giderek soğuması ve yer kabuğu yoğunluğunun artması nedeniyle levha hareketleri kendi kendine tekrar eden bir süreç oluşturmuş ve bu süreç Dünya’nın yüzey şeklini biçimlendirmiştir. Bu değişim sonsuza kadar devam edecek ve depremler de süregelecektir.
Depremlerin Yayılma Biçimi ve Sismik Dalga Hareketleri
Levhaların hareketi, beraberinde “maddesel yayılma” dinamiğini oluşturur ve oluşan hareket “sismik dalgalar” hâlinde yer kabuğunun başka noktalarına taşınır. Bu dalgalar; hızları, yayılma biçimleri ve etkileri birbirinden farklı olan dört ana deprem dalgası olup, şu başlıklara ayrılırlar:
P (Primary) Dalgaları: En hızlı olan ve sismografa en önde ulaşan haberci dalga türüdür. Kayaçların içinde bir akordeon gibi doğrusal olarak hareket ederler.
S (Secondary) Dalgaları: Sadece katı zeminde hareket eden bu dalgalar, P dalgalarından sonra ikincil olarak hareket eden hızlı dalgalardır. Hareket yönüne dik olarak aşağı yukarı gidip gelirler.
Love (L) ve Rayleihg (R) Dalgaları; Dalgalar yüzeye çıkınca L ve R dalgaları adını alırlar. Yüzeyde suya atılan taşın oluşturduğu halkalar gibi hayal edebiliriz. L dalgası yanlara doğru hareket ederken, R dalgası her yöne ve dairesel olarak hareket edebilir. Yeryüzü yarıkları, burulmalar ve binalardaki yıkıcı etkiler bu dalgalar sebebiyle olur.